استعداد یابی کودکان چیست؟

کشف استعدادها در زمان کودکی و تمرکز بر روی آنها برای تربیت افراد متخصص و مستعد یکی از روشهای نوین در جوامع پیشرفته است. استعدادیابی کودکان این فرصت را فراهم می کند تا شخص از ابتدا بر روی تخصص مورد علاقه و استعداد خود کار کرده و در جوانی بجای کسب دانش مقدماتی در حوزه مربوطه یک متخصص تمام عیار باشد. این موضوع علاوه بر بازخورد مستقیم بر روی آینده درخشان فرد، بازخورد غیر مستقیمی در افزایش سطح کارایی نیروی کاری کشور داشته و بواسطه آن نیروهای جوان با انرژی بالای خود می توانند کشور را در مسیر توسعه قرار دهند.

بزرگترین سرمایه هر شخصی خود اوست سرمایه گذاری روی استعدادهای هر شخصی می تواند به شناخت بهتر او توسط خودش، خوشحالی بیشتر، چالش های همگون با ذهن و ذایقه او منجر شود که در نهایت این رضایت های فردی می تواند به رضایت های اجتماعی نیز منجر شود. قطعا زمانی که زندگی نامه افراد بزرگ را می خوانیم به این نتیجه می رسیم که آن ها از کودکی علاقمند به حیطه های خود بوده اند و از کودکی در این زمینه ها فعالیت کرده اند.
هوارد گاردنر (روانشناس رشد, پیشنهاد دهنده نظریه هوش چندگانه, کاشف عدد IQ و انجام فعالیت هایی در زمینه استعدادیابی) می گوید: استعداد ذاتی بوده و در ۳ سالگی و ۳۰ سالگی استعداد در ما یکسان خواهد بود.

می توان مسئله استعدایابی را با این سوال پاسخ داد که، چرا برخی افراد در حیطه های هنری، شغلی، شخصیتی، ورزشی و ارتباط عمومی افرادی موفق هستند در صورتی که برخی دیگر تا میانه های زندگی هنوز علاقمندی های خود را پیدا نکرده اند؟ آیا واقعا ریشه این سوال در استعدادیابی است؟

معنای استعداد یابی چیست؟

استعدادیابی فرآیندی است برای شناسایی و کشف و توانایی های بالقوه ای که در هر فرد به شکل ذاتی وجود دارد. استعدادیابی کمک می کند به شکوفایی و بالفعل شدن هر چه بیشتر استعدادها و تبدیل آنها به مهارت فوق العاده ای که احساس خشنودی و رضایت مندی و کار آمدی را در فرد ایجاد می کند  و در ادامه پس از ایجاد احساس خوشایند در فرد این احساس به جامعه نیز انتقال پیدا می کند.

جانسون اوکانر (مسئول تشخیص استعداد کارکنان در شرکت جنرال موتورز) اولین شخصی بود که دید افرادی که در شرکت جنرال موتورز کار می کنند بسیار خسته و ناخوشحال سر کار خود حاضر می شوند، او دلیل این امر را با پاسخ “عدم رضایت از کار، عدم استعداد در کار مربوطه و …” دریافت کرد. سپس جانسون اوکانر به افراد مختلف گلچین شده ای این امکان را داد که در هر فضایی که فکر می کنند موثر تر هستند فعالیت کنند و نتیجه این امر شگفت انگیز بود.

پس از آن جانسون اوکانر به استعداد افراد در کارهای مختلف پی برد, حال در پروسه ای دیگر ۴۰ سال بعد هوارد گاردنر طی تحقیقات و آزمایشات فراوانی به این نتیجه رسید که افرادی که جانسون اوکانر در سنین میانسالی استعدادیابی کرده در کودکی هم همان استعدادها را داشتند. به همین دلیل هوارد گاردنر استعدادیابی در افراد را از سنین کودکی ۳ تا ۶ سال شروع کرد و نتیجه های حیرت انگیزی از این استعدادیابی گرفت.

آیا استعداد در کودکان و بزرگسالان ذاتی است؟

پاسخ: بله کاملاً ذاتی، با توجه به این پرسش می توان به پرسش بعدی نیز پاسخ مثبت داد. استعداد ذاتی هست پس از بدو تولد استعداد در کودکان نهفته است و کار استعدادیابی می تواند درباره کودکان انجام شود.

پس هیچ تفاوتی در استعداد یک کودک در ۱۲ سالگی و ۲۰ سالگی نباید باشد؟

آنچیزی که با ما بدنیا می آید و به عنوان ذات ما و به عنوان چیزی که با آن آفریده شده ایم؛ تغییر نمیکند. چیزی که ما در ظاهر میبینیم و تغییر میکند؛ آموزشها و مهارتهایی است که ما کسب میکنیم.

“ممکن است من با یک استعداد خاص به دنیا بیام اما متاسفانه در شرایط و محیطی قرار نگیرم که این استعداد را پیدا کنم و شکوفا کنم و به آن بپردازم, ممکن است در محیطی قرار بگیرم که این استعداد نابود و در ضمیر ناخودآگاه من مدفون بشوده و اصلاً بیرون نیاید. ممکن است مهارت دیگه ای را کسب کنم و در آن مهارت ممکن است فرد موفق و یا فرد متوسطی باشم.” پس اگر ما استعدادیابی نشویم اینطور نیست که آدم موفق و کارآمدی نباشیم.

آنچه که مسلم است با هوش برتری که ما داریم و با استعدادی که بدنیا می آییم, در ۳ سالگی و در ۷ سالگی در کنار ما هست و با ما زندگی میکند.

آیا شرایط محیط؛ خانواده و جامعه به من این فرصت را میدهد که هوشم را به مرحله ای برسانم که از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل بشود. یا نه؟

 به شانس و یا اقبال من در مسیری که خودم برای خودم در بزرگسالی تعریف می کنم بستگی دارد. شاید در کودکی دست من نباشه اما اگر آروم آروم زمانی که به سن بلوغ میرسم و وارد جوانی میشوم خودم به خودم کمک کنم که استعدادم را پیدا کنم و در مسیر درست قدم بزارم.

آیا استعداد یابی کودکان حقیقت دارد؟

بسیار از خانواده ها نسبت به فعالیت های مرتبط با کودک مثل استعدادیابی، درمان، آموزش هنر و … خوش بین نیستند و تصور می کنند این روش ها بیشتر بر روی فعالیت های تجاری متمرکز هست تا کودکان آن ها. اما پاسخ این است که در برخی موارد موسسات با تمرکز روی ابعاد مالی خانواده ها, کودک و مسائل مرتبط با او را در اولویت های بعدی قرار می دهند.

قطعا استعدادیابی با یک پرسش نامه و فرآیند های چند ساعت و چند روز قابل شناسایی نیست. نیازمند قرار گرفتن در محیط و سنجش های مختلف برای کودکان است. در این میان برخی از موسسات با دانش مقروضانه خود به این عدم اعتماد خانواده ها به علوم انسانی دامن می زنند.
با طراح پرسش هایی بدین منوال که کودک ۳ ساله جهان بینی خاصی ندارد چطور ممکن است او بتواند درباره استعدادهای شخصی در خودآگاهش به شما اطلاعاتی ارائه دهد.

برای رفع ابهامات درباره استعدادیابی کودکان این قسمت را با پرسش زیر شروع می کنیم.

آیا استعدادیابی از کودک ۳ تا ۶ ساله ای که دید کامل به جهان هستی نداره درست و عملی است؟

پاسخ: بله. کار و فرآیند استعدادیابی را می توان از ۳ سالگی برای کودک شروع کرد. شروع استعدادیابی از ۳ سالگی امکان پذیر است اما این فرآیند حداقل یکسال زمان می برد. کودک سه ساله که وارد مرکز استعدادیابی میشود حداقل یکسال برای تجربه کردن، آموختن و جنبه های مختلف محیط اطراف را دیدن، شنیدن و با حواس مختلف پنجگانه تجربه کردن در کنار مجموعه هست. بدین صورت نیست که با یک لحظه مشاوره یا یک پرسشنامه بخواهیم کار استعدادیابی برای یک کودک انجام شود این یک پروسه کاملاً پیچیده ای هست.

پروسه استعدادیابی، نیازمند فعالیتهای مختلفی برای سنجش کودک هست تا به نتیجه های ممکن که برای استعدادیابی مورد نظر هست برسیم.
شاید یک ذره بعید باشد که ما فرزند ۳ ساله را بخواهیم استعدادیابی کنیم. ولی در نظر داشته باشید هر چقدر کودک از مراکز آموزش مستقیم دورتر باشد کار استعدادیابی راحتتر انجام می شود (قبل از اینکه کودک وارد مراکز استعدادیابی بشود بهتر است وارد هیچ دوره و کلاس آموزشی خاصی قرار نگیرد).

در قسمت جلوتر صحبت از این می شود که تمام افراد, استعداد برای یاد گرفتن نقاشی دارند اما کسی که نقاشی او ما را مجذوب خود می کند قطعا کسی هست که استعداد نقاشی دارد. می توان همین مثال را نیز به حیطه های دیگر مثل موسیقی، ورزش و … گسترش داد.

با توجه به اینکه مبنای کار ما بر اساس هوش های ۸ گانه هست, اگر فرزندی به مجموعه ما بپیوندد مثلا قبلاً ممکن است کلاس زبان انگلیسی و یا کلاس موسیقی رفته باشد و یا ورزش مختلفی را تجربه کرده باشد یک ذره کار ما را سخت میکند, به این دلیل که همه بچه ها مهارتها و آموزشها را یاد می گیرند ولی ما میخواهیم استعداد و آن هوش نهفته و هوش برتر کودک را پیدا کنیم.

سن استعدادیابی در کودکان

سن استعدادیابی در کودکان بین ۳ تا ۶ سالگی ایده آل ترین زمان استعدادیابی کودکان است البته بایستی توجه داشت که کودکان تا این سنین آموزش مستقیمی مثل موسیقی یا نقاشی دریافت نکرده باشند و ذهن آن ها برای دریافت اطلاعات جدید تازه و بکر باشد.

آیا استعدادیابی در ۳ سالگی همان پاسخی را دارد که در ۱۲ سالگی و ۲۰ سالگی هم دارد؟

منظور از طرح این پرسش بیشتر رسیدن به این مفهوم مشترک است که هوش برتر در طول زمان تغییر نمی کند. پس اگر کودکی در ۳ سالگی دارای هوش برتری هست قطعا در ۲۰ سالگی هم همان هوش, هوش برتر او خواهد بود. پس خوشا بحال کودکی که در سن ۳ یا ۴ سالگی استعدادیابی میشود و مسیرش مشخص می شود و خوش به حال خانواده ای که این فضا را برای کودکشان فراهم می کنند که فرزندشان از همان ابتدای کودکی در مسیر درست و میانبر قرار بگیرد.

زیرا وقتی فرزندمان استعدادیابی میشود زبان، جسم, جان ما حتی دارایی های نقدی ما به هرز نمیرود، آزمون و خطای کمتری انجام می دهیم و با صرف انرژی کمتر و زمان کوتاهتر به نتیجه و دستاورد بیشتر و بسیار بسیار بالاتری خواهیم رسید. پس خوش بحال کسی که در این فضا قرار بگیرد و به ۱۲ سالگی یا به ۲۰ سالگی نرسیده مشخص شود که این فرزند در چه فضایی می تواند بهترین عملکرد را داشته باشد.